Teoria przywiązania jest najpowszechniej uznawanym podejściem do oddziaływania relacji między głównym opiekunem, a dzieckiem na predyspozycje i wzorce emocjonalności. Emocje pełnią funkcję sygnałów kiedy: dziecko płacze sygnalizując strach i potrzebę ochrony, co każe rodzicowi się zbliżyć. Lekarz i psychoanalityk John Bowlby uważał, przywiązanie za wykształcony ewolucyjnie wymiar relacji rodzic-dziecko, aktywny wtedy kiedy dziecko doznaje zagrożenia.
Z kolei Mary Ainsworth opracowała test reakcji małych dzieci na sytuacje im nieznane – „Nieznana Sytuacja” – oparty na obserwacjach reakcji dzieci na krótką rozłąkę z opiekunem i ich zachowania, gdy opiekun powraca. Na podstawie tego testu wykryli trzy odrębne style przywiązania:
- Przywiązanie bezpieczne – rozłąka wywołuje u nich dystres, lecz kiedy opiekun wraca, poszukują z nim kontaktu i można je pocieszyć.
- Przywiązanie ambiwalentne – rozłąka powoduje, że dziecko chce być blisko opiekuna, ale nie chce być pocieszane i wykazuje wiele reakcji gniewu i oporu.
- Przywiązane unikające – nie starają się wchodzić w interakcje, kiedy opiekun wraca.
Dzieci o przywiązaniu bezpiecznym okazują emocje zarówno pozytywne jak i negatywne. Dzieci ambiwalentne więcej uczuć negatywnych, a dzieci unikające okazują mniej emocji każdego rodzaju. Badania dowodzą, że dzieci bezpieczne demonstrują wszystkie emocje negatywne i pozytywne, ponieważ rodzice byli reaktywni na pełen zakres ich emocjonalności. Uważa się, że na emocje dzieci ambiwalentnych reagowano niekonsekwentnie, dlatego wypracowały sobie strategię hałaśliwej ekspresji, aby zmusić rodziców do reakcji. Badacze stwierdzili, że matki dzieci ambiwalentnych były bardziej reaktywne na efekt negatywny niż pozytywny. Dzieci unikające uznaje się, że doznawały powtarzającego się odrzucenia, a matki były mniej reaktywne na emocje negatywne dzieci, dlatego przyjęły strategię nie częstego ich okazywania. John Bowlby postawił hipotezę, iż na podstawie doświadczeń w okresie niemowlęcym i wczesnego dzieciństwa dziecko buduje wewnętrzny model roboczy relacji. Tak np., dzieci zaklasyfikowane jako przywiązane bezpiecznie, kiedy miały rok, w wieku przedszkolnym okazywały się bardziej komunikatywne i towarzyskie w stosunkach z dorosłymi, wykazywały większe umiejętności rozwiązywania problemów, a także miały lepsze relacje z innymi dziećmi.
Istnieją dowody świadczące o trwałości pewnych aspektów tych stylów od wieku jednego roku do dorosłości i o możliwości przekazania go przez rodziców dzieciom. Na taką kontynuację może wpływać zarówno temperament jak i zgromadzone doświadczenia relacji. Kluczową rolę odgrywają również inne aspekty opieki rodzicielskiej, zwłaszcza ciepło i serdeczność. Opiekunowie kształtują emocjonalność dzieci na wiele różnych sposobów: za pośrednictwem języka, przez modelowanie określonych wzorców emocjonalnych i przez reagowanie na jedne emocje szczególniej niż na inne. Teoria przywiązania ma również swoje zastosowanie w budowaniu relacji partnerskich. To, jak wyglądał nasz kontakt z głównym opiekunem w dzieciństwie, może w przyszłości rzutować na nasze relacje z partnerem.